Anitalia, bizi zaren lekuaz hitz egin diezagukezu?
Legez 1986an sortu zen Ticuna Uitoto izeneko babesleku indigenan bizi naiz (6 eta 11 kilometroak). Babesleku indigena bat herri indigenen lurralde-espazioa da. 1991n eta Kolonbiako konstituzioa aldatu ondoren, herri indigenok geure lurrak okupatzeko genuen eskubidea jaso eta aitortu zen. Aitortza horrek berekin dakar, teorian behintzat, lurraldea defendatzea.
Zergatik da hain garrantzitsua lurraldea defendatzea?
Mendebaldeko ikuspegiak estigmatizatu egiten ditu herri indigenak. Badirudi lurrak nahi ditugula baina ez ditugula lantzen; izan ere, ikuspegi horren arabera lurra zulatu, bereizi gabe ustiatu behar da. Bertako herrientzat ezinbestekoa bat lurra eta bizitza bateratzea. Nire herriarentzat lurraldea ez da espazio hutsa, jaberik gabea; aitzitik, izaki biziduna da, baimena eskatu behar zaio, negoziatu egin behar dugu, eta horixe da, hain zuzen ere, dugun harremana, gure bizi-espazioa baita. Oihanetik behar duguna ateratzen dugu, baina dagokion unean, naturaren zikloak errespetatzen baititugu. Egutegi ekologikoa deitzen diogu. Egutegi horren erritmoan bizi gara. Hori dela eta, bertako herrialdeok askotan erabiltzen dugu laborantzak txandakatzeko sistema. Gure “txagrak” askotariko laborantzarako espazioak dira. Ez da monolaborantza, ez da estentsiboa, ez dira lur “laukidunak”. “Lurraldearekiko akordioaren” arabera jarduten dugu, eta horrek ordezkapenen logika erabiltzea eskatzen du. Ezin dugu lurra gehiegi ustiatu; osterantzean, ez zaio orekari eusten.
Urteetan zehar bertako herriok kolonoen espoliazioa eta usurpazioa jasan dugu, erakundeen onespena baitzuten. Kaltea eginda dago, ez dago atzera bueltarik. Nork sendatuko du dagoeneko planetari egin diogun mina? Kalte hori nola leheneratu pentsatzen hasi behar dugu, nola jarriko garen harremanetan planetarekin.
Zein da zuon, emakumeon, zeregina lurraldearen defentsan?
Gure kulturan emakumeok beti izan gara harremanetan lurrarekin. Guk ereiten dugu, guk zaintzen ditugu haziak, seme-alabak. Gerraren eta lurraldearen defentsagatiko gatazken ondorioz, gure gizonak desagertu egin dira, hil egin dituzte eta alargun eta umezurtz geratu gara, eta gure lurraldearen aldeko borroka hartu dugu geure gain. Bidea ez da erraza izan. Diskriminazioa eta estigmatizazioa jasan dugu, baina aurre egin diegu. Emakumeok indartsuak gara eta indar hori gure lurraldea defendatzeko erabiltzen dugu. Ni ez nago bakarrik, nire komunitateko beste emakume batzuk ditut alboan, eta esan dezaket emakumeok garela lurraldeko buru.
